De vitale boom als metafoor om het systemische gedachtegoed te begrijpen, daar gaan we het over hebben. Want wij zijn systemen die met elkaar verbonden willen zijn en ons vitaal willen voelen. Dus! We gaan een boom opzetten over systemische wijsheid. Deze komt van Siebke Kaat, die ook het boek ‘Systemisch Adviseren’ schreef (aanrader). Het gaat om: een systeem wil compleet zijn, want een mens wil compeet zijn. We willen in verbinding met elkaar zijn en de onderlinge uitwisseling moet goed zijn. We hebben behoefte aan balans, zoals een gezonde boom.
Dit zijn zes pijlers die horen bij ‘systemisch in balans zijn’. Van onderaan tot de toppen.
- Alles begint bij de wortels. De basis. De oorsprong. Bij wie hoor ik? Wie zijn mijn ouders? Wie zijn de fundamenten waarop ik gebouwd ben? Kijk je naar een organisatie dan gaat het over: wie waren de oprichters? Wie hebben het fundament neergelegd? Wanneer is het gestart? En wat was toen opvallend en wie hoorden er toen bij? De oorsprong is altijd je vertrekpunt. Vanuit de wortels groei je door. Op het moment dat we je zoekende bent, je rol onduidelijk is, een ingewikkeld vraagstuk onopgelost blijft of een ‘probleem’ dat steeds terugkomt, start dan bij de wortels. Verken de basis, hoe is iets ooit ontstaan?
- Vanaf de wortels gaan we iets omhoog, naar het begin van de stam. Een stevige stam staat op de wortels Dat is jouw helder bestaansrecht. Of die van de organisatie. Doordat jij geboren bent, heb je bestaansrecht. Ben je hier. Voor een organisatie is het bestaansrecht: waarom ben je als organisatie hier, wat doe je, wat is het doel?
- Vervolgens gaan we naar de echte stam, daar is het heel erg logisch wie bij het systeem (familie, gezin, sociaal) hoort. De mensen die daarbij horen, hebben een heldere plek in het geheel. Je voelt ook dat je erbij hoort en erbij mag zij. In organisatiesystemen is het voor iedereen helder welke rol, taken en verantwoordelijkheden iemand heeft.
- Kruipen we nog iets verder omhoog, dan zitten we boven in de stam en daar gaat het ook over hiërarchie. De plekken zijn helder, en er is een vorm van natuurlijk ordening. Wie was er als eerst? En wie komt er daarna? Het is niet zomaar een groep bij elkaar, maar het is duidelijk wie welke rol heeft, wat de onderlinge verhoudingen zijn, wat de verwachtingen zijn: er is rust.
- Nog een stapje omhooggaan, zit je aan de rand van de kruin; waar de takken en bladeren beginnen. En dat is de plek waar je het hebt over: vitale uitwisseling. Geven en nemen is in balans. Het nieuwe, de takken met bladeren, zijn in verbinding met het oude, de stam en de wortels. Het systeem binnen is in balans met het systeem buiten. Het stroomt. In deze fase gaat het over vitale uitwisseling. Er kan aandacht blijven wat met behouden worden en wat mag nog groeien en ontwikkelen. Wat is oud en wat is nieuw? Waar blijven we trouw aan? Welke tradities en gewoonten houden we in stand? En waar willen we naartoe bewegen? Wat willen we ontwikkelen?
- Boven in de toppen ligt de toekomst. Een levend systeem is ook gericht op de toekomst! Kijkt naar ontwikkeling en perspectief, Hoe kunnen voortbestaan? Hoe kunnen we levend en vitaal blijven? Maar het gaat ook over overleven. Voor een mens betekent dat: ademen, horen bij kloppende systemen en in verbinding zijn en blijven. Voor een organisatie betekent het dat je je bewust bent wat de toekomst van je vraagt en wat er op je af gaat komen. En hoe je daar naartoe kunt ontwikkelen.
Als je de boom visualiseert, zie je dat onder en boven met elkaar in verbinding zijn en dat de natuur doorgaat met ontwikkelen. De stroming begint onderaan en vindt zich een weg naar boven, naar de takken en bladeren, naar groei. Dat maakt een levend systeem gezond! Alle onderdelen stromen en elk element kan zich ontwikkelen. Als dat niet zo is, wordt het lastig om verder te ontwikkelen.
Deze pijlers kunnen je helpen, na te denken over vraagstukken die je bezighouden of als je meer de diepte in wilt en daar systemisch naar wilt kijken. Hoe is de basis? Dat is het vertrekpunt en dan kijk je naar is het duidelijk waarom we hier zijn? Is het helder wat we te doen hebben? Zijn alle rollen en taken voor iedereen duidelijk? Ga vanuit deze boomgedachte op onderzoek uit. Kun je de vragen toepassen? Wat brengen ze je? Heb je een nieuw inzicht? Of ben je ervan bewust dat er meer aandacht moet komen voor de wortels?
Wil je meer uitleg? Luister naar Summer’s leuke podcast over ‘de boom’ hier.