Ouders hebben 4 jaar met hun kind jeugdzorg bezocht terwijl zij er zelf ook een potje van maakten. Ze kregen gezinstherapie en de spiegel die ze daar werd voorgehouden, schudde hun wakker. Reflectie van de ouders nu: we hebben ons kind ingezet als joker. Om onze eigen fouten te verdoezelen. En waarom hebben familie en vrienden niet eerder aan de bel getrokken? Er zijn te veel functies, mensen en systemen in een web waar geld bovenaan staat. En tijd = geld. Ze heeft het idee dat er tijd wordt gerekt en casussen daardoor lang lopen ten koste van beslissingen die sneller gemaakt moeten worden.
Vragen
Hoe kunnen we het vergeten kind sneller ontdekken? Hoe kunnen we meer ouderzorg inzetten in plaats van jeugdzorg? En wat mogen we van de omgeving verwachten?
Systemische blik
We gaan vaak aan de slag met het gedrag van het kind, terwijl we vanuit een systemische bril weten dat het iets is van het systeem. Oftewel, het gedrag van het kind wil iets vertellen over het systeem. Iets is niet in harmonie. Ouders en kinderen hebben hierin beide een belangrijke rol, het is niet individueel. En iedereen wil dat het systeem heel of compleet is. Bij bepaald gedrag van kinderen wordt de rol van de ouders meegenomen. Hoe staan zij in het systeem? Welke problemen zijn er die deze verstoorde relatie veroorzaken? Op het moment dat je als ouder niet op de goede plek staat in het systeem of vroeger als kind in je eigen familiesysteem kan het gebeuren dat je behoeftig bent. Wat er dan kan ontstaan, is dat het kind als joker wordt ingezet. Die is altijd loyaal naar de ouder en gaat daarom pleasen, zorgen, compenseren, verantwoordelijkheid overnemen. Maar omdat je als ouder onbewust behoeftig bent, houd je het in stand. In plaats van dat je zegt: fijn dat je dit voor mij wilt doen of wilt aanhoren, maar jij bent mijn kind en ik jouw ouder, ga je merken dat daar het een onbewuste diepliggende behoefte wordt opgevuld. En dat patroon doorbreken, vraagt zelfbewustzijn. Anders blijf je in je eigen box denken en in cirkels draaien. Je hebt dus weer je eigen verantwoordelijke rol in te nemen voordat dit hersteld kan worden. Dat begint bij jezelf en niet bij je kind. Op het moment dat een derde persoon (hulp) daar doorheen prikt en je spiegel voorhoudt, ga je er anders naar kijken en denk je misschien: hé, ik heb toen niet gehandeld zoals ik met de wijsheid van nu had willen handelen. Ik heb toen dingen gedaan waarin ik onvoldoende mijn ouderrol heb gepakt die het kind wel nodig had, maar dat was op dat moment het systeem.
Reflectieve vraag
Herken je gedrag van een kind iets laat zien? Denk dan eens bij jezelf: wat zegt dit over mij? Durf daarin ook het dader/slachtoffergedrag te onderzoeken. Soms voel je je als ouder slachtoffer van het systeem of blijf je hangen in: waarom overkomt mij dit allemaal? Daar zit trouwens ook daderschap in. Want op dát moment neem je niet de rol in naar je kind toe die je eigenlijk moet nemen. Maar als jij beide insluit, zowel dader als slachtoffer en dit te benoemen, ontstaat er een systemische harmonie en ga je merken dat je kind zich anders gaat gedragen als jij die verantwoordelijkheid neemt. De Dramadriehoek (Stephen Karpman) is daarvoor een handige tool dat over communicatie en samenwerking gaat. Het is brengt drie ineffectieve rollen in kaart: aanklager, slachtoffer en redder. En inmiddels komt daar een rol bij: omgeving en omstanders. Als we systemisch kijken: iedereen heeft een rol en een plek in dit geheel. Als we allemaal op onze plek gaan staan, is er minder strijd en minder dader/slachtoffer. Aan de andere kant kan een vorm van strijd juist iets anders verbloemen. Wat wordt uitgesloten wat eigenlijk ingesloten wil zijn? Wat wil gehoord en gezien worden? Die vragen kun je als omstander stellen om opening te creëren.
Hoe doen we dat wanneer de hulpverlening te kort schiet?
Naast het individu en de gezinssituatie staan instanties die op hun beurt ook hun eigen systemen en dynamieken hebben. Wij maken er soms een potje van. En daardoor worden vraagstukken niet juist opgelost of behandeld. Wat doen we eigenlijk? Het begint bij het herkennen van een patroon. Dat het individu niet de hulp krijgt die hij wel graag wil krijgen.
Een mooie reflectie hierin is: iets wat zich klein in het gezin bevindt, bevindt zich ook groot in organisatiesystemen, omdat dáár ook weer individuen zitten.
Wat je vaak binnen organisaties ziet en dit geldt ook voor omstanders die hiernaar kijken: er wordt vanuit idealisme gedacht. Op het moment dat je die missie zo groot hebt, bijvoorbeeld dat iets nóóit meer mag gebeuren, sluit je weer iets uit. En wat uitgesloten wordt, wil juist ingesloten worden. Vanuit organisaties moet er veel meer gekeken worden naar: samen kijken naar hoe kunnen we met elkaar deze verantwoordelijkheid dragen, niet vanuit inhoud maar vanuit het vraagstuk. Als je er zo naar kijkt, zie je dat er ook meer mensen verantwoordelijk zijn. Door de vraag te stellen: mag iets er (tijdelijk) zijn? En het dus insluit, als individu of als organisatie, merk je dat het openbreekt. Want hoe vaak hoor je achteraf: we hebben het niet geweten of gezien. Soms is het makkelijker om er niet naar te kijken dan om er wel naar te kijken. Dan hoef je er ook geen verantwoordelijkheid voor te dragen.
Zit jij momenteel in een situatie waarin je als omstander denkt: moet ik hier wel wat van zeggen of moet ik me er wel mee bemoeien? Probeer het in te sluiten. Erkennen dat het er is of dat systemen niet doen wat ze wel horen te doen en kijken naar oplossingen. Alles wil erkend worden. Op het moment dat het er helemaal mag zijn en welke rol heb ik dan in te nemen. Wees niet te bang om die verantwoordelijkheid te nemen.
Meer weten over dit onderwerp? Luister hier de podcast! Heb je ook een vraag waarvan je wilt weten hoe daar met een systemische bril naar wordt gekeken? Stuur een berichtje!