In de jaren ’80 ontdekte een onderzoeker dat als we onze manier van kijken naar vraagstukken en onze vraagstellingen positief benaderen, veranderingen en transities ook beter van de grond komen. In waarderend kijken naar vraagstukken gaat het erover dat je ziet wat er allemaal is en alles waardeert, inclusief de minder goede dingen. Want: achter al die rauwheid zit ook schoonheid.
Hoe doe je dat? Positieve vragen te stellen. Vragen die de nieuwsgierigheid prikkelen, uitnodigen tot gesprek, aandacht vragen, een avontuur zijn om te ontdekken en energie geven. Een totaal andere benadering dan in te zoomen op een probleem op de werkvloer die opgelost moet worden. Dan hebben we vaak alleen maar aandacht voor het negatieve: wat gaat er mis? Wat kan beter? Welke vaardigheden ontbreken er? Wie is verantwoordelijk?
Door op een waarderende manier naar vraagstukken te kijken, leer je op een positieve manier, ook als iets ‘mislukt’ is. Beide kanten mogen er zijn. Erkennen dat het er is en er aandacht aan besteden. Een waarderende interactie is een veel fijnere leeromgeving dan als je kritisch kijkt naar wat er allemaal niet goed is gegaan. Maar als trainer, onderzoeker, adviseur neem je jezelf mee en dus ook hoe je naar de wereld kijkt. Het helpt als je beide kanten kunt zien. Dat je vanuit een waarderend perspectief kijkt naar: wat heeft hier gewerkt? Waar wil je juist meer van gaan doen? Dus niet: hoe kunnen we dit conflict voorkomen? Maar wat hebben we al in huis om dit te faciliteren? Welke kennis en ervaringen zijn er? Waardoor worden we geïnspireerd? Welke successen en talenten hebben we al in huis? Hoe kunnen we daarmee verder bouwen? En hoe kunnen we daarmee samen aan de slag gaan? Dan inspireer je elkaar en krijgt de groep een hele andere energie in een groep dan als je bezig bent met het ‘negatief’ oplossen van een probleem.
Die verschuiving om te kijken naar wat er wel is en niet naar wat er niet is, het waarderende perspectief in je onderzoeksvraag hebben, is een hele goed houvast. We zijn gewend om te denken vanuit een klassieke probleembenadering, naar de oorzaken van de problemen en hoe we die gaan oplossen. Vanuit een waarderend perspectief leren en ontwikkelen kijk je naar wat er al goed gaat, wat er gekoesterd mag worden, welke ingrediënten we willen blijven gebruiken. Op zoek gaan naar wat willen we wel en hoe ziet dat eruit? Dat vraagt van de trainer, adviseur of facilitator om goed onderscheid te maken. Wat speelt er op individueel niveau aan leerprocessen? En wat op groepsniveau, teamniveau en organisatieniveau? Vaak lopen die door elkaar.
Dus: wat is de vraag vanuit de organisatie en hoe speelt dat op de verschillende niveaus? Wat kan iemand individueel bijdragen en heeft daarvoor nodig? Maar ook op team- en organisatieniveau. Door verschillende perspectieven in te sluiten, het samen waarderend te onderzoeken, vraagt om een actieve houding. Je bent dan ben bezig met de drie loops van leren: de persoon zelf, samen in het team wat weer heeft effect op het management (organisatieleren).
Werkt het altijd? Meestal wel, maar als er een conflictsituatie is, is het belangrijk om daar aandacht aan te geven. Dat je bewust kijkt naar het vraagstuk. Een perspectief dat alleen maar onderzoekt en er nog niets van vindt. Op het moment dat je dát doet, ben je al bezig met het faciliteren van het verdiepend proces. Je maakt een bedding. De waarnemingspositie hierin is van belang ipv het oordelen. Door de ogen van de collega naar een situatie kijken, is een interessant reflectieproces.
Bij een waarderend perspectief is het belangrijk dat je het niet opdringt je aan de ander, maar in je grondhouding en in de manier hoe je contact maakt, laat zien: ik snap je! Erkenning van de gevoelens. Dat je met elkaar op zoek gaat naar de verschillende perspectieven.
‘Omarm dat je nooit uitgeleerd bent. Dat mag je altijd aan jezelf waarderen.’
We leren continu, omdat we allemaal dealen met een snel veranderende werkomgeving en maatschappelij. Welke keuzes heb je als midden in een verandering zit?
– Ik ben niet goed genoeg en ik moet harder mijn best doen en resultaten laten zien.
– Ik ga de waarderende interactie aan. Welke kwaliteiten hebben mijn collega’s en ik al? Wat waarderen we in elkaar? En hoe kunnen we dat inzetten om een stapje verder te gaan?
Waarderende oefening
Deze leuke oefening heet: ‘Gouden pijlen gooien’
A begint en geeft complimenten aan B. Alles wat je waardeert aan deze persoon vertel je. Wat kan hij/zij goed? Welke karaktereigenschappen vind je fijn? Welke waarde voegt deze persoon toe?
B ondergaat deze douche aan complimenten. Om te doen is het soms lastig, omdat we makkelijker kritische pijlen afvuren en om een zee aan complimenten te ontvangen, voelt voor sommigen ongemakkelijk. Dat hangt vaak af van de werkomgeving.
Vervolgens draai je de rollen om.
Waarderende werkvorm
‘Deze werkvorm heet: ‘Ik hoor bij …’
Je staat stil bij welke groep je hoort en welke kwaliteiten van jou door die groepen wordt gewaardeerd. Want dat is per groep verschillend. Wat mag ik dan meer in andere groepen laten zien? Interessant om daarnaar te kijken en dat uit te wisselen. Dan leer je de ander op een andere manier kennen en snap je die persoon beter.
Drie waarderende vragen aan jezelf
1. Wat heb ik van mezelf ontdekt waar ik nog verder op mag bouwen?
2. Welke ontwikkeling die ik heb gemaakt, verdient meer aandacht?
3. Wat mag er gekoesterd worden in mijn organisatie?
Summer maakte een podcast over waarderend perspectief in leren en ontwikkelen samen met Wiepke de Heij, oprichter van het bedrijf de Witte en de Zwarte Zwaan. Ze begeleidt leidinggevenden en teams bij hun professionele ontwikkeling en is auteur van het boek: Persoonsgericht en waarderend trainen. Waarom heeft Wiepke deze missie? ‘Belangrijk om een veilig en inclusief leerklimaat te faciliteren. Ik heb gemerkt dat die waarderende benadering daarin heel belangrijk is en ook veel meer lucht, openheid en fijne sfeer geeft ipv te kijken naar ‘dit kan jij niet’ of ‘dit moet jij leren’, dat komt heel anders over dan als je kijkt naar wat iemand al kan en dat versterken. Dat is een totaal andere insteek.’
Luister de hele podcast hier.